DAPHNE'NİN GÖZYAŞLARI: DEFNE AĞAÇLARININ GELECEĞİ

Defne Ağacına Zarar Vermenin Çevresel ve Ekonomik Etkileri

Doğa, insanlığın varoluşundan beri onun en büyük destekçisi olmuştur. Ancak insanların bilinçsizce müdahaleleri, ekosistemi ve doğal döngüleri tehdit etmektedir. Bu müdahalelerden biri de defne ağaçlarına ticaret uğruna verilen zararlardır. Ülkemizde Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde yaygın olarak bulunan defne ağaçları, hem ekolojik hem de ekonomik açıdan büyük önem taşır.

Antik Çağ Anadolu mitolojisinde defnenin kendine yer bulması ise sağıltıcı özelliklerinden dolayıdır. Ancak günümüzde kadınsı kimliği ile bilinen defne, kadınlara reva görülen muameleye tabi olmaktadır: yapraklarının düzensiz toplanması veya dallarının kırılması gibi bilinçsiz uygulamalar, varlığını tehdit etmekte ve ciddi çevresel sorunlara yol açmaktadır.

Defne ağacı, Yunan mitolojisinde önemli bir yere sahiptir ve özellikle Apollon ile Daphne'nin hikâyesiyle tanınır. Efsaneye göre, Apollon, nehir tanrısı Peneus'un kızı olan güzel peri Daphne'ye âşık olur. Ancak Daphne, Apollon'un ilgisinden kaçmak ister ve sonunda toprak ana Gaia'dan yardım diler. Gaia, Daphne'yi bir defne ağacına dönüştürerek onu Apollon'dan korur. Bu olayın ardından Apollon, defne ağacını kutsal kabul eder ve yapraklarından bir taç yaparak başına takar. O zamandan beri, defne yaprakları zafer ve şeref sembolü olarak kullanılır.

Bu efsanenin geçtiği yer olarak Antakya'nın Harbiye semti kabul edilir. Harbiye'deki şelalelerin, Daphne'nin gözyaşları olduğuna inanılır ve bölge defne ağaçlarıyla ünlüdür.

Defne ağacı, mitolojide Apollon'a özgülenen bir ağaç olarak bilinir. Osmanlı döneminde ise efe kültüründe totem niteliğinde kutsal bir ağaç olarak konumunu sürdürmüştür. Defne ağacının mitolojik hikâyesi, barışın, güzelliğin ve iyiliğin simgesi olarak kabul edilir. Antakya'da bugün Harbiye olarak bilinen bölgede geçen bu hikâye, defne ağacının kültürel ve tarihi önemini vurgular.

Toprak ve Erozyon Tehlikesi

Defne yaprakları ve dalları, toprağın korunmasında hayati bir rol oynar. Yapraklar, toprağı nemli tutar ve organik madde sağlar. Ancak bu yaprakların bilinçsizce toplanması durumunda toprak verimliliği azalır. Toprak, yağmur suyunun doğrudan etkisine maruz kalarak erozyona açık hale gelir. Dalların kırılması, bitkinin toprak tutma kapasitesini de zayıflatır. Bu durum, sadece defne ağaçlarını değil, bölge ekosistemini de tehdit eder.

Karbon ve Oksijen Döngüsüne Etkileri

Defne yaprakları, fotosentez yoluyla karbon dioksiti emerek oksijen salar. Bu doğal döngü, yerel hava kalitesinin korunması ve küresel ısınmanın azaltılması için kritik öneme sahiptir. Ancak defne ağaçlarına verilen zarar, bu önemli ekolojik işlevi zayıflatır. Ağaçlara zarar vermek, karbon depolama kapasitesini azaltır ve atmosfere daha fazla sera gazı salınmasına neden olur.

Biyoçeşitlilik Kaybı

Defne ağaçları, böcekler, kuşlar ve mikroorganizmalar için bir habitat sunar. Bu ağaçların zarar görmesi, bu canlıların barınma ve beslenme alanlarını yok edebilir. Defne çiçekleri, polinasyon için önemli bir kaynaktır ve bu ağaçlara verilen zarar, bölgede ekolojik dengenin bozulmasına yol açabilir.

Ekonomik ve Toplumsal Kayıplar

Defne yapraklarının ticari değeri oldukça yüksektir. Aroma, ilaç ve kozmetik sektörlerinde yaygın olarak kullanılan bu bitki, ekonomik gelir sağlar. Ancak bilinçsiz toplama, defne ağaçlarının sağlıklı bir şekilde yenilenmesini engelleyerek uzun vadede ekonomik kayıplara neden olur. Ayrıca ağaçların zarar görmesi, yerel iklim şartlarını da etkileyebilir; çünkü defne ağaçları, gölgeleme ve nem sağlama yoluyla bölgesel mikroklima yaratır.

Sinop’ta Defne Ağaçlarına Yönelik Tehditler

Sinop ilinde, bilhassa Gelincik Mahallesi, Karacaköy çevresi ve diğer ilçelerde defne ağaçlarına yapılan bilinçsiz müdahaleler ciddi sorunlar yaratmaktadır. Bu bölgelerde defne yapraklarının düzensiz toplanması ve ağaç dallarının kırılması, ekosistemdeki büyük bir dengenin bozulmasına neden olmaktadır. Yerel halkın bu konuda bilinçlendirilmemesi ve denetim eksikliği, bölgedeki defne popülasyonunu tehlikeye atmaktadır. Özellikle Karacaköy civarında meydana gelen talan, sadece defne ağaçlarını değil, bölge florasını ve faunasını da olumsuz etkiler hale gelmiştir.

Sinop, tarihin farklı dönemlerinde zengin tarımsal çeşitliliği ile bilinirdi. Şehrin güneydoğusuna bakan Zeytinlik mevkiinde bir zamanlar zeytin ağaçları bulunurdu. Kuzeybatıya bakan Çukurbağ bölgesi ise adından da anlaşılacağı üzere üzüm bağları ile ünlüydü. Ancak bilinçsizce yapılan hasat ve plansız yapılaşma, bu değerli tarımsal ürünlerin yok olmasına neden oldu. Bugün ne üzüm ne de zeytin Sinop’ta varlığını sürdürebiliyor. Şimdi aynı kaderin defne ağaçlarını da beklememesi için harekete geçmek gerekiyor. Özellikle ellerinde benzinli motorlarla defne ağaçlarını dallarıyla birlikte kesenlerin bugüne kadar kaç fide diktiklerini sorgulamak, bu bilinçsizliğe karşı bir uyanış yaratabilir.

Bilinçli Koruma Çözümleri

Defne ağaçlarını korumak için atılacak adımlar, hem ekolojik hem de ekonomik açıdan olumlu etkiler yaratacaktır:

• Sürdürülebilir Hasat Yöntemleri: Yaprak toplama işlemleri, bilimsel rehberlik ile ve belirli bir dönemde yapılmalıdır.
• Doğal Yenilenme Döngüsüne Saygı: Ağaçlara zarar vermeden, sadece yenilenebilir kaynaklardan faydalanılmalıdır.
• Eğitim ve Bilinçlendirme: Yerel halk, defne ağaçlarının ekosisteme katkıları konusunda eğitilmelidir.
• Denetim ve Yaptırımlar: Sinop’ta ve özellikle Karacaköy ile Gelincik Mahallesi’nde, defne ağaçlarına verilen zararın önüne geçmek için sıkı denetimler ve caydırıcı yaptırımlar uygulanmalıdır.

Sorumlu Kurumlar ve Görevleri

Defne ağaçlarının korunması konusunda aşağıdaki devlet kurumları sorumluluk almalıdır:

• Valilik: Genel koordinasyonu sağlamak, yerel yönetimlerin bu konuda harekete geçmesini organize etmek ve acil durumlarda müdahale etmek.
• Orman Genel Müdürlüğü (OGM): Defne ağaçlarının doğal habitatlarını korumak, sürdürülebilir toplama yöntemlerini denetlemek ve bilinçsiz müdahaleleri engellemek.
• Tarım ve Orman İl Müdürlüğü: Çiftçilere ve toplama işiyle uğraşanlara eğitim vermek, koruma projeleri geliştirmek ve biyoçeşitliliği teşvik etmek.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü: Defne ağaçlarına yönelik talanın çevresel etkilerini izlemek, çevre bilincini artıracak kampanyalar düzenlemek ve bölge ekosistemini korumak.
• Belediyeler ve İlçe Yönetimleri: Yerel düzeyde denetim sağlamak, halkı bilinçlendirme etkinlikleri düzenlemek ve sürdürülebilirlik projelerine destek olmak.

Bu kurumların iş birliği içinde hareket etmesi, defne ağaçlarının korunmasında etkili bir çözüm sağlayacaktır. Defne ağaçlarına zarar vermenin uzun vadeli etkileri, ekosistem dengesi ve insan yaşamı için geri dönüşü olmayan zararlar doğurabilir. Doğayı korumak, hem bireylerin hem de toplulukların ortak sorumluluğudur. Bu bilinçle hareket ederek, defne ağaçlarının hem bugünü hem de geleceği için bir değer olduğunu unutmamalıyız.

Not: Bu defne fidanı arkadaşım Haldun Kaya tarafından 15.9.2013 yılında Antalya'da hediye edilmişti. Onun anısına Norveç’te diktik ve büyüdü; her yıl böyle dondan korumaya çalışıyoruz. Işıklar içinde uyusun.